De stichting van de kerk
Naar aanleiding van een verzoek van mej. Veldhuis in 1920, om een kapel ter ere van Maria van Altijddurende Bijstand in Aerdenhout te mogen bouwen, besloot bisschop Callier tot de bouw van een kerk met een aparte Mariakapel, die permanent toegankelijk zou zijn. Tot in de zeventiger jaren was dat ook zo. Onder pastoor Klaver is de kapel gesloten en het ijzeren hek verwijderd, wegens vandalisme.
In eerste aanzet werd besloten tot een noodkerk aan de Sparrenlaan. De gronden hiertoe zijn door het kerkbestuur van de Agathaparochie aangekocht. In de bouwaanvraag staat: Laat het vooral duidelijk zijn dat de kerk is ene noodkerk en de pastorie een blijvend gebouw.
Kerk en pastorie zijn ontworpen door Pierre J.J.M. Cuypers en zijn zoon Jos Th.J. Cuypers (Jos Cuypers is ook de architect van de R.K. Bavo kathedraal in Haarlem) in 1921. De bouwpastoor was H. van Beek. De plechtige ingebruikneming (vanwege het noodkarakter is de kerk nooit ingewijd) vond plaats op 22 december 1922. Tot 1950 hebben er plannen bestaan om een definitieve kerk te bouwen. Door de splitsing van de parochie in twee afzonderlijke (Antonius en Paulus) is aan deze plannen definitief een einde gekomen in 1963 met de bouw van de Pauluskerk aan de Helmlaan.
Overigens is de kerk niet de eerste kerk in Aerdenhout. Ten tijde van de reformatie heeft er een schuilkerk gestaan op de buitenplaats Koekoeksduin. Restanten van deze schuilkerk alias jachthuis de koekoek zijn nog altijd aanwezig.
Het exterieur
De kerk, met de hoge steile kap, voorzien van een dakruiter, is op de Y-splitsing van de weg, in een ruime, open omgeving, beeldbepalend gelegen. De oriëntatie is op het oosten. Het gebruikte materiaal, baksteen en pannen, maar ook hout, past bij het type van de dorpse zaalkerk. In alle eenvoud vertoont de kerk kenmerken van de Amsterdamse School en is de indruk die gewekt wordt zeker niet tijdelijk.
De kerk is opgetrokken op een rechthoekige plattegrond over één bouwlaag in schoon metselwerk. De voorgevel heeft een vlak gedekte uitgebouwde vestibule met daarin de entree. Eenvoudige ruitvormige vensters met een kruisvormige roedenverdeling zijn aan weerszijden geplaatst. Het reliëf sculptuur (Antonius preekt voor de vissen, beeldhouwer Jan Verdonck) rechts in de gevel is in 1954 geplaatst. In de hoog oprijzende puntgevel is de onderzijde van houten beschot voorzien, met daarin een tienruits liggend glas-in-loodvenster. Boven het beschot is de geveltop gepotdekseld waarin een zeer smal en hoog venster, eindigend in een naald, is aangebracht. De wit geschilderde houten kozijnen zijn licht uitgebouwd en steken af tegen de groen geschilderde houten delen. De eveneens witte houten windveren zwenken aan de voet uit.
De linker zijgevel heeft op de begane grond een vlakgedekte uitbouw en is overigens sober van vormgeving. In de kap is een langgerekte dakkapel opgenomen met een reeks liggende glas-in-loodramen. Ook de andere zijgevel, goeddeels aan het oog onttrokken door de pastorie en een tussenlid, heeft in de kap een dergelijke dakkapel. Aan de achtergevel is een eenvoudige absis uitgebouwd. De met rode holle pannen gedekte kap wordt gesierd door een wit houten, gepotdekselde dakruiter met daarin een klok opgehangen. De spits is met rode dakleien gedekt en wordt bekroond door een kruisbloem.
Het interieur
Het interieur, bij de bouw zeer sober, is in de loop der jaren steeds meer verfraaid. De tekstboog boven het priesterkoor en de horizontale ligger werden in 1935 aangebracht door de heer Scheers. De beschildering van het hoge front boven het priesterkoor, voorstellend de H. Drieëenheid met links taferelen uit het leven van Antonius en Gerardus en rechts uit het leven van Hildegardis, is in 1949 aangebracht door de schilder Joes Lelyveld. In 1952 heeft dezelfde kunstenaar de beschildering van het priesterkoor aangebracht.
De hanenbalk versiering is in 1953 aangebracht door Istar Gyernek naar een ontwerp van Oscar Mendlik. Juist deze schildering heeft voor veel opschudding gezorgd onder de parochianen: “Worsten horen niet in de kerk.” Pastoor Bosch deed dit gemor verstommen door vanaf de preekstoel te verkondigen: “De pastoor vindt het wel mooi. Amen.”
Het Mariabeeld en het Hildegardisbeeld zijn uit 1924 van de hand van Mari Andriessen. Eveneens van Mari Andriessen is het Madonna reliëf in de Mariakapel. Recent is een ander vroeg werk van Andriessen herontdenkt, te weten een houten beeld van het Heilig Hart.
De kerk bezit een kruisweg uit begin jaren 1930 van de Nevia-kunstenaar Anto-Carte uit Wallonië. De staties van deze kruisweg zijn in 2010 en 2011 met behulp van particulieren en diverse fondsen (w.o. Prins Bernhardfonds) zorgvuldig gerestaureerd.
Samen met de Pauluskerk
In 1997 heeft de Pauluskerk een andere maatschappelijk bestemming gekregen. De twee kerken zijn samengesmolten tot één parochie: rk. Antonius en Paulusparochie. De officiële naam van de kerk is Antonius van Paduakerk.
Uit deze kerk komt de bijzondere gedenksteen met tekst van Michel van der Plas: “Ik ben maar steen, ik heb U niets te geven. Zoek wat ik draag : een hemel die begint op aarde, een God die mensen aan zich bindt rondom de tafel van het eeuwig leven.”
In de regio wordt tegenwoordig zeer nauw samengewerkt met de r.k. Agathaparochie in Zandvoort. Het samenwerkingsverband “Regio Haarlem Kust” bestaat naast de Agatha en de Antonius-Paulusparochie uit de parochies: Allerheiligste Drieëenheid te Bloemendaal, O.L.Vrouw Onbevlekt Ontvangen te Overveen, Antonius van Padua (Groenmarktkerk) te Haarlem, Moeder van de Verlosser te Haarlem (Schalkwijk) en de Kathedrale Basiliek St. Bavo te Haarlem.
In 2007 is de kerk gerenoveerd en aangepast aan de moderne eisen m.b.t. veiligheid. Aan de hand van een oude tekening van de bouwmeester Cuypers en vergelijkende kleurstalen uit de regio (in bijzonder van gebouwen van Cuypers en kantoorgenoot Stuyt) heeft het exterieur van de kerk en bijbehorende pastorie de originele kleuren herkregen.
In 2009 heeft de Gemeente Bloemendaal de kerk en het interieur toegevoegd aan de gemeentelijke monumentenlijst.
De kerk is helaas zeer beperkt opengesteld voor bezichtiging. Neem contact op met de parochie voor een rondleiding of meer informatie. Elke zondag om 10:30 uur is er een h. mis. De kerk is opengesteld tijdens de Open Monumentendagen in september.
Meer historische informatie vindt u op onze reliwikipagina.